Akademik Yazarlık: Yazar Sıralamasının Önemi

Yayınlandığı tarih: 21/12/2020 Yazar: Melis Hazır

Akademik yazarlık yazı dizimizin ilk bölümünde akademik yazarlığın ne olduğundan ve kimlerin yazar olabileceğinden bahsetmiştik. İkinci bölümünde ise yayınlardaki yazar sırasının önemini ve buna ilişkin sorunları konuşacağız.

Günümüzde hala en yaygın olarak kullanılan geleneksel yazarlık sistemi, doğası gereği bir sıralamadan yani bir hiyerarşik düzenden oluşuyor. Yazar listesinde birinci, ikinci, üçüncü ya da sonuncu sırada yer almak tam da bu yüzden bir önem teşkil ediyor. Birinci yazar olmak, herhangi bir çalışma yapmış ve bu çalışmayı yayımlatacak olan herkesin arzuladığı, mümkün olduğunca da tercih ettiği bir seçenek. Bir önceki yazımızda makalelerde birinci yazar olarak yer almanın önemine hibe başvuruları ve akademik pozisyonlardaki etkilerini örnek vererek değinmiştik. Birinci yazar olmanın önemini ortaya koyan bir diğer örnek ise, özellikle çoklu yazara sahip makalelere metin içi atıf verilirken yalnızca birinci yazarın ismi ve Latince “ve diğerleri” anlamına gelen “et al.” ibaresinin kullanılmasıdır (APA 6. versiyonda altıdan fazla yazarlı makaleler için olan bu kural, APA 7. versiyonda artık üçten fazla yazarlı makaleler için uygulanıyor). Özetleyecek olursak, makalede birinci yazar konumunda olmak, isminizin daha çok duyulması anlamına gelir ve bu akademik kariyeriniz için oldukça önemlidir. Hatta literatürdeki bazı kuramlar, o kuramın önerildiği çalışmanın birinci yazarının ismiyle anılmaktadır [örn: Metropolis algoritması (Metropolis et al., 1953)]. Yazar sıralamalarının nasıl belirlenmesi gerektiği disiplinlere ve kültürlere göre değişiklik göstermektedir (Marušić & Bošnjak, 2012). Sistematik bir araştırmada, yayına yapılan katkı miktarı yayındaki yazarlık sıralamasının en önemli belirleyicilerinden biri olarak bulunmuştur (Marušić, Bošnjak, & Jeroncˇic´, 2011). Bazı disiplinlerde birinci yazar araştırmaya en çok katkısı bulunan kişi ve son yazar da araştırmanın esas yürütücüsü, yani araştırmada görevli profesör olarak belirlenir. Fakat uluslararası geçerliliği olan bir sıralama yöntemi bulunmamaktadır.

ICMJE tarafından hazırlanan yönergede yazarların hangi sırayla yer alması gerektiğine dair herhangi bir kriter bulunmuyordu. European Association of Science Editors (EASE) tarafından hazırlanan başka bir yönergede ise bu soruna değiniliyor. EASE’in yazarlık sıralaması için önerisi şu şekilde:

“Birinci yazarlar en çok katkıda bulunanlardır. Yazar sıralaması basıma hazır metin yayımlanmak için gönderilmeden önce belirlenmelidir.“ (EASE, 2018)

ICMJE yönergesine kıyasla EASE’de belirtilen madde bu sorunu çözme aşamasında bir gelişme olarak sayılabilse de, maalesef nihai bir çözüm sunamıyor. Bunun nedeni olarak ise esas olarak birinci yazarın en çok katkıda bulunan kişi olduğu varsayımını kabul ettiğimizde dahi, yazarların bu duruma ilişkin bir kanıt sunmalarının gerekmemesi, yani dergiler tarafından yazarlardan araştırmaya yapılan katkı miktarına dair bir netlik talep edilmemesi söylenebilir. Bunun sebep olduğu durumlardan biri, yüksek lisans ve doktora tez çalışmalarının yayımlanmasında danışmanların kendi akademik kariyerlerine katkı sağlaması amacıyla, her ne kadar araştırma kendilerine ait olmasa da, laboratuvarın yöneticisi olmalarını, araştırmanın maddi yükünü karşılamış olmalarını ve öğrenciye yön gösteren kişi olmalarını sebep göstererek kendi isimlerini birinci sırada yazmaları. Yakın zamana kadar ciddi bir sorun oluşturan ve güç asimetrisi (power asymmetry) olarak da tanımlanılabilecek bu durumu çözmeye ilişkin 2010’dan itibaren Amerikan Psikoloji Derneğinin Psikologların Etik İlkeleri ve Davranış Kurallarında şu madde bulunuyor:

“İstisnai durumlar haricinde, bir öğrenci, büyük ölçüde öğrencinin doktora tezine dayanan çok yazarlı herhangi bir makalede asıl yazar olarak listelenir. Fakülte danışmanları, öğrencilerle mümkün olan en erken zamanda ve en uygun olan şekilde araştırma ve yayın süreci boyunca yayın kredisinin nasıl dağıtılacağını tartışır.” (American Psychological Association, 2017, 8.12c)

Geçtiğimiz on yılda oldukça sık kullanılmaya başlanan bir diğer yöntem ise birinci ve ikinci yazarlara “eşit katkı” işaretinin verilmesi. Fakat bu durumda da katkı miktarlarının bilinmemesi, yani katkının eşit olup olmadığının ölçülememesi sorunu devam ediyor.

Peki bütün bunlar yazarlık konusunda nasıl sorunlara yol açıyor? Yazarlık çatışmaları (authorship disputes) olarak da bilinen bu sorunlar bütünü, ya çalışmaya katkısı olduğu halde bazı araştırmacıların isimlerinin yazarlar arasında belirtilmemesini ya da çalışmaya hiçbir katkısı olmayan kişilerin yazarlar arasında yer almasını içeriyor. Akademik yazarlık yazı dizimizin bir sonraki yazısında yazarlık çatışmalarından ve bunların önüne geçmek için önerilen bazı yöntemlerden bahsedeceğiz.

Kaynakça

American Psychological Association. (2010). Publication Manual of the American Psychological Association, 6th Edition. Washington, DC: American Psychological Association.

American Psychological Association. (2017). Ethical principles of psychologists and code of conduct. Retrieved Dec 16, 2020, from https://www.apa.org/ethics/code/

American Psychological Association. (2020). Publication Manual of the American Psychological Association, 7th Edition. Washington, DC: American Psychological Association.

Bošnjak, L., & Marušić, A. (2012). Prescribed practices of authorship: review of codes of ethics from professional bodies and journal guidelines across disciplines. Scientometrics, 93(3), 751-763.

EASE guidelines for authors and translators of scientific articles to be published in English. Available at https://www.ease.org.uk/wpcontent/uploads/2018/11/doi.10.20316.ESE_.2018.44.e1.pdf. (Accessed 16 December 2020)

Marušić, A., Bošnjak, L., & Jerončić, A. (2011). A systematic review of research on the meaning, ethics and practices of authorship across scholarly disciplines_. Plos one, 6_(9), e23477.

Metropolis, N., Rosenbluth, A. W., Rosenbluth, M. N., Teller, A. H., & Teller, E. (1953). Equations of state calculations by fast computing machines. Journal of Chemical Physics, 21, 1087-1091.